Trường chuyên, lớp chọn và "học sinh rác"!

Sau những bài viết lên án tình trạng trường chuyên lớp chọn với những tai họa mà nó đang gây ra cho trẻ em, cho xã hội và cho giáo dục nói chung, tôi nhận được nhiều chia sẻ của phụ huynh, giáo viên và bạn đọc. Dưới đây là “tâm sự” của một thầy giáo. Xin gửi Bộ giáo dục, các sở giáo dục và người lớn nói chung, để các vị thấy mình có nên ngồi im nữa không.

  ***

“Cảm ơn bác đã nói hộ những điều giáo viên chúng tôi thấy nhức nhối bao lâu nay. 

Giờ hiện tượng trường sắp xếp lớp chọn còn ngang nhiên và công khai hơn trước. Trường tôi dạy trước đây mỗi khối chỉ 1 lớp chọn. Ba năm gần đây tăng lên  2 lớp/khối. Năm học vừa rồi 3 lớp/khối. Cả trường 8 lớp chọn trên tổng 24 lớp. Nhiều bất cập và thiệt thòi với học sinh, phụ huynh và đặc biệt với thầy cô. Khổ người dạy vô cùng bác nhà báo ạ! 

Thưa bác nhà báo! Thực sự là khó nói hết những khó khăn của thầy cô trong tình trạng này. Đối với địa phương nhỏ nơi tôi ở trước đây là thị trấn sau sáp nhập thì thành xã, có vài trường THCS. Trong đó đã có 1 trường chuyên tồn tại khoảng 30 năm. Với điều kiện vùng miền là thị trấn miền núi thuộc tỉnh trung du miền núi hơn 80% là người dân tộc Mường, trình độ dân trí không nói chắc bác cũng hiểu, mà lại xây dựng 1 trường chuyên được thi tuyển đầu vào thì các trường còn lại chỉ có học sinh trình độ trung bình, sót lại một số ít học sinh nhận thức khá. Khoảng 10 năm lại đây, trường này thi tuyển lấy số lượng học sinh nhiều hơn, hốt hết cả học sinh khá (trước đây chỉ lấy HS giỏi).

Là một trường đại trà, giáo viên vô cùng vất vả trong việc giáo dục cho học sinh có năng lực và nhận thức thấp. Với điều kiện như hiện nay, lãnh đạo nhà trường thực hiện xếp các lớp chọn nhiều hơn, nhặt hết những học sinh nhỉnh hơn vào các lớp chọn, 1 lớp rồi 2 đến 3 lớp/khối, chính vì vậy mà các học sinh còn lại chỉ là “đầu thừa đuôi thẹo” mà chúng tôi thường gọi một cách đau đớn là rác - những đứa trẻ chưa kịp lớn đã bị người ta thải loại! Vậy thì nhà báo tự tưởng tượng chúng tôi sẽ phải gặp những vất vả và khó khăn như thế nào trong việc dạy học các em này?

Vì những lý do như sự phân loại này, giáo viên bị xã hội phân biệt đối xử, gặp nhiều bất công ngay ở trong trường mình. Công việc giảng dạy kiến thức đại trà và quản lý học sinh gặp rất nhiều khó khăn. Giáo viên chủ nhiệm và cả giáo viên bộ môn không khác gì đi trông trẻ, những đứa trẻ to xác. Mà nực cười là phải đảm bảo chỉ tiêu chất lượng cấp trên giao. Đặc biệt thi HSG các cấp, thi vào 10..., khiến giáo viên chúng tôi không khác gì lao động khổ sai (có lẽ không nói quá đâu ạ). Phụ huynh cũng lôm côm, ý thức kém không hợp tác với thầy cô. GVCN trường này chúng tôi thường gọi vui là những anh hùng lao động!

Bản thân tôi là giáo viên có lòng yêu nghề, cũng là thợ dạy và được giao nhiệm vụ chủ nhiệm các lớp chọn nhiều năm, tham gia bồi dưỡng HSG các cấp, thành tích cũng có rồi, là giáo viên giỏi cấp tỉnh, được Bằng khen cấp tỉnh... Chia sẻ những điều này không phải vì là kẻ thất bại trong ngành, mà vì thấy cách tổ chức GD như thế này không mang lại hiệu quả cao, đặc biệt với Chương trình giáo dục mới như hiện nay. Giáo viên chúng tôi thường đùa nhau, với cách làm như thế này họ đang cứu một vài cháu mà giết hàng nghìn cháu... 

Tôi rất tâm đắc với những phân tích của nhà báo trong các bài về tình trạng trường chuyên lớp chọn nên có vài lời muốn bày tỏ sự đồng cảm với bác. Cảm ơn tâm huyết của bác với ngành GD nước nhà! Chúc bác luôn vững tay bút và luôn khỏe ạ!”

 ***

Bàn thêm:

Thứ nhất, tôi không phải nhà báo, tôi chỉ là một thầy giáo đã rời nghề, nhưng còn quan tâm tới một nền giáo dục đang có quá nhiều vấn đề nhức nhối, nên muốn góp một tiếng nói, những mong mọi thứ được cải thiện, để học sinh và xã hội đỡ khổ hơn, để ta có được một nền giáo dục tử tế hơn, nhân văn và tiến bộ hơn.

Thứ hai, các thầy cô giáo này nhận xét “với cách làm như thế này họ đang cứu một vài cháu mà giết hàng nghìn cháu”. Tôi không hoàn toàn đồng ý, vì với cách làm này [phân loại học sinh thành lớp giỏi/lớp dốt] họ đang không cứu được ai cả, nó chỉ duy trì bất công, sự phi pháp và làm hỏng tất cả. Chính các em “học sinh giỏi” cũng đang bị tước mất nhiều cơ hội phát triển và bị biến thành công cụ phục vụ căn bệnh lợi ích cùng thành tích của người lớn với cách làm phản giáo dục này, chứ không phải chỉ những “học sinh dốt”.

Tôi hiểu được nỗi đau của người thầy giáo khi dùng chữ “học sinh rác”. Đó không phải là một sự miệt thị, mà là một sự bất bình và bất lực, là một nỗi bi kịch của những người làm thầy nhưng phải sống với thân phận “khổ sai” không quyền lực.

Thứ ba, Thông tư 30/2024/TT-BGDĐT của Bộ GD-ĐT đã chính thức xóa bỏ kỳ thi tuyển sinh vào lớp 6 và thay bằng hình thức xét tuyển từ năm học 2025-2026. Mục đích là để giảm thi cử, đảm bảo tình công bằng trong phổ cập giáo dục, đảm bảo mục tiêu giáo dục toàn diện trong giai đoạn giáo dục cơ bản. Trước đó 9 năm, để chống nạn chạy lớp chạy trường, từ năm 2006 Bộ GD đã ra công văn số 2449/BGDĐT-GDTH “Nghiêm cấm việc tổ chức các trường chuyên, lớp chọn ở cấp mầm non, tiểu học và trung học cơ sở dưới bất kỳ hình thức nào”.

Tuy nhiên, vì ban ra văn bản nhưng không đi kèm cơ chế và trách nhiệm giám sát thực hiện và xử lý vi phạm, nên hầu như tình trạng tổ chức các trường chuyên, lớp chọn không những không giảm mà ngày càng biến tướng và hoành hành dữ dội hơn, tàn phá nền giáo dục và nhân cách của trẻ em một cách đau đớn.

Đề nghị Bộ GD-ĐT cho kiểm tra, nắm tình hình và có biện pháp xóa bỏ những biến tướng đang gây hại trầm trọng này. Chính quyền và sở giáo dục các địa phương phải thực hiện trách nhiệm quản lý nhà nước về giáo dục, không thể để tình trạng vô pháp tàn phá nền giáo dục cứ công nhiên diễn ra trước mắt như thế được nữa.

Về những tai họa của việc tổ chức trường chuyên lớp chọn, mời đọc ở 2 bài sau:

- Lớp chọn – một sự công khai kỳ thị trẻ em trong giáo dục Việt Nam

- Mô hình lớp chọn, một sai lầm nghiêm trọng trong giáo dục Việt Nam

Thái Hạo, 28/11/2025